Thanatopraxie, lichte balseming van een overledene

Thanatopraxie – lichte balseming van een overledene – is een jonge discipline binnen de uitvaartbranche. Het is een behandeling die vraagt om kennis, expertise en zorgvuldigheid.

Naast de keuze tussen:

Begraven of cremeren?
Opbaren thuis of in een uitvaartcentrum?

Is er nu ook de keuze:

Opbaren met of zonder koeling?
Een keuze is geheel persoonlijk en voor iedereen anders.

Geschiedenis

Het waren verre voorvaderen die al nadachten over de conservering van hun overledenen. Egyptenaren, Romeinen, Grieken: In de prehistorie ontwikkelden zij hun eigen balsemtechnieken. De Egyptenaren bijvoorbeeld, maakten de lichamen open en haalden de organen uit het lichaam en die werden in de bekende potten, canopen genaamd, naast het lichaam gezet. Verder werd het lichaam ingesmeerd met een conserverende vloeistof.

Ook de Franse legerarts Gannal werd geconfronteerd met thanatomorphose (lijkontbinding). Hij injecteerde de lichamen daarom met een vloeistof op basis van acetaatoplossing en aluminiumzout. De vloeistof werd in de loop van tijd steeds verbeterd. Na de 2e wereldoorlog werd Thanatopraxie eerst in Engeland en daarna in Frankrijk een algemeen gebruikte conserveringsmethode. In Engeland, Spanje en Frankrijk wordt er inmiddels op circa ¾ van de overledenen een Lichte balseming toegepast.

De bekende mummificering en balsembaden hebben echter niets te maken met de hedendaagse balseming.

Situatie in Nederland

In Nederland was het fenomeen balseming voor de Tweede Wereldoorlog nog onbekend. In 1991 werd een nieuwe Wet op de Lijkbezorging van kracht. Daarin werden alle vormen van conservering nog steeds verboden met 4 uitzonderingen:

  1. Voor leden van het koninklijk huis.
  2. Voor overledenen die ter beschikking van de wetenschap gesteld zijn.
  3. Voor overledenen die naar het buitenland gebracht moeten worden.
  4. Voor mensen die op zee overlijden.

Ondertussen ging de discussie over Thanatopraxie door. Door onderzoek van rationele en emotionele argumenten en grondige afwegingen van voor -en nadelen hebben onafhankelijke specialisten onderzoek gedaan en aanbevelingen gegeven. Uiteindelijk is op 1 januari 2010 een artikel in de Wet op de Lijkbezorging gewijzigd waardoor Thanatopraxie nu ook in Nederland is toegestaan, mits de behandeling maximaal 10 dagen effect heeft. Uitsluitend gediplomeerde Thanatopracteurs mogen Thanatopraxie toepassen binnen de geldende normen.

Wat is Thanatopraxie/ lichte balseming?

Thanatopraxie is een lichte balseming en zal het menselijk lichaam tijdelijk conserveren na overlijden. De ontbinding en bacteriegroei worden geremd. Koelen van het lichaam is door toepassing van de lichte balseming niet meer nodig en de omgevingstemperaturen hebben geen invloed meer op de opbaring.

De techniek van permanent balsemen en licht balsemen is hetzelfde Het verschil zit in de concentratie van de conserverende vloeistof.
Bij de lichte balseming wordt er een lagere concentratie vloeistof gebruikt zodat het lichaam in de loop van dagen de vloeistof afbreekt en het natuurlijke proces het langzaam overneemt. Het lichaam is tijdelijk geconserveerd.

Balsemen is dezelfde behandelmethode alleen wordt daarbij een veel hogere concentratie vloeistof gebruikt, en zal het lichaam veel langer geconserveerd blijven.

De vloeistof bestaat uit een basis van zouten met een laag formaline gehalte die het mogelijk maakt om de ontbinding tijdelijk stil te leggen. Inmiddels wordt er ook al gewerkt met formaldehyde-vrije producten welke biologisch afbreekbaar zijn en geen belasting voor het milieu vormen.

Waarom Thanatopraxie / lichte balseming?

Het zien en herinneren van de overledene is een belangrijk onderdeel in het rouwproces. Voor veel nabestaande is het moeilijk te verwerken als zij hun dierbare niet meer kunnen zien, thuis kunnen houden tijdens de opbaring of dat hun dierbare zo snel achteruit gaat door de lichaamsconditie, het afgelopen ziekteproces of omgevingsfactoren.

Dankzij de lichte balseming is de kans dat een opbaring goed gaat tot aan de dag van de uitvaart aanzienlijk groter dan bij een opbaring met koeling.
Er is geen koeling meer nodig. Hinderlijk gebrom van de motor van de koelinstallatie en ijsvorming rondom het lichaam zijn verleden tijd.

Er kan een opbaring plaatsvinden bij kamertemperatuur. Nabestaande kunnen in een warme ruimte in alle rust afscheid nemen van hun dierbare.
Ook de buitentemperatuur zal geen problemen meer geven voor een thuisopbaring. Bij warme buitentemperaturen kan de overledene gewoon thuis opgebaard worden zonder dat er maatregelen getroffen hoeven te worden zoals een airco ed. Zelfs in een serre met hoge temperaturen is geen probleem. Mede doordat het lichaam niet meer gekoeld hoeft te worden zal deze niet meer zo koud aanvoelen wat het aanraken van de overledene prettiger maakt.

De hygiëne van de overledene en voor de nabestaande is ook veel beter. Doordat door de lichte balseming van binnenuit het lichaam de bacteriën tijdelijk zijn stilgelegd is het besmettingsgevaar, hinderlijke geuren, vochtverlies en verkleuringen nihil. Het ingevallen gelaat en de mond krijgen hun vorm terug.

De Behandeling

Het best is de behandeling uit te leggen aan de hand van het voorbeeld van de nierdialyse.
Bij een nierdialyse wordt het bloed buiten het lichaam gebracht, gereiningd en weer terug in het lichaam gebracht.
Bij de lichte balseming wordt , anders dan bij de nierdialyse, een balsemvloeistof terug gebracht die de ontbinding tijdelijk stil legt/vertraagd. Hiervoor wordt een kleine incissie in de hals gemaakt en een klein gaatje onder het bosrtbeen.

Tijdens de opbaarperiode zal de vloeistof langzaam zijn werking verliezen. Je zal ook in de loop van dagen lichte achteruitgang gaan zien. Hoe snel dit gaat is moeilijk te voorspellen aangezien ieder mens uniek is.

Wel is het een feit dat de achteruitgang een stuk langzamer gaat dan bij koeling. Ook de kans op een zichtbaar afscheid nemen tot de dag van uitvaart is ook aanzienlijk groter.

Waar en wanneer kan de behandeling plaatsvinden?

Het verschil met koeling en lichte balseming is dat een de behandeling niet snel na overlijden toegepast hoeft te worden. Als er voor een koeling is gekozen is het noodzaak dat het lichaam snel na overlijden gekoeld wordt. Bij de lichte balseming is dit in veel gevallen niet nodig.

Er is dus veel meer ruimte voor nabestaanden om na een overlijden nog even een moment te pakken van rust en afscheid in huiselijke kring zonder dat alles gelijk in een sneltreinvaart gaat. Het is dan ook niet nodig om midden in de nacht al actie te ondernemen. Mocht er gekozen worden om de volgende dag te balsemen dan is het ook niet nodig om het lichaam te koelen. Natuurlijk is alles in overleg met de nabestaanden.

De behandeling kan in een mortuarium of uitvaartcentrum plaatsvinden.

Het is echter ook mogelijk om de behandeling thuis te doen. De overledene hoeft dus niet vervoerd te worden. De mensen die de balseming komen doen zijn volledig toegerust met alle benodigde materialen en zullen alleen warm water en elektra van u vragen.

De lichte balseming is een invasieve behandeling. Het is de keuze van de familie of ze bij deze behandeling aanwezig willen zijn of niet. Mocht er besloten worden om erbij te zijn dan is dit uiteraard mogelijk.

Lichte balseming na donatie of obductie
Als er donatie of obductie heeft plaatsgevonden is het nog heel goed mogelijk om een lichte balseming uit te voeren. De behandelwijze is dan anders dan bij een ‘gewone ’lichte balseming maar het resultaat is hetzelfde.

Aangezien de behandelwijze anders is kan de lichte balseming na donatie en/of obductie niet thuis plaatsvinden.

Omdat het lichaam bij orgaandonatie en obductie geopend is en blootgesteld aan zuurstof zullen bacteriën de achteruitgang van het lichaam versnellen, in dat geval is lichte balseming een goede optie.

Kosten van een lichte balseming

De kosten van een lichte balseming en koeling zullen niet ver van elkaar verwijderd zijn.

In beide gevallen kunnen de kosten vergoed worden door een kapitaalverzekering, mits de hoogte van het verzekerde bedrag dit toelaat.

Blog